Tabela 1. Najważniejsze projekty badawcze, w których potwierdzono pozytywny wpływ kapitału ludzkiego na wyniki MSP (mikro, małych i średnich przedsiębiorstw)

Autorzy	Próba	Zmienne niezależne	Zmienne zależne	Zależności między zmiennymi
Fairlie i Robb (2007)	Właściciele firm, n=34 179, USA	Kapitał ludzki (4)	Zyski Zatrudnienie Sprzedaż	+ + +
Kangasharju i Pekkala (2001)	Samozatrudnieni, n=13808, Finlandia	Kapitał ludzki	Przetrwanie Sprzedaż	+ +
Brüderl, Preisendörfer (1998)	Firmy z Monachium i Górnej Bawarii, n=1710, Niemcy	Kapitał ludzki (5)	Przetrwanie	+
Bosma, van Praag, Thurik, de Wit (2004)	Firmy, które zaczęły działalność w 1994 r., n= 896, Holandia	Kapitał ludzki (7)	Zyski Zatrudnienie Przetrwanie	+ + +
Coleman (2007)	Firmy prowadzone przez kobiety, n=605, USA	Kapitał ludzki (4)	Zyski	+
Honig i Davidsson (2000)	Nowe firmy, n=452, Szwecja	Kapitał ludzki (4)	Przetrwanie	+
Davidsson i Honig (2003)	Nowe firmy , n=380, Szwecja	Kapitał ludzki (3)	Uruchomienie działalności	+

Źródło: opracowanie własne na podstawie studiów literatury naukowej.

Pozytywny wpływ kapitału ludzkiego na wyniki firm (w szczególności nowych przedsięwzięć biznesowych) został odnotowany także w badaniach następujących autorów: Boone i Van Witteloostuijn (1996), Gimeno, Folta, Cooper i Yoo (1997), Pennings, Lee i Van Witteloostuijn (1998), Cooke i Wills (1999).

Zgodnie z wynikami badań polskich autorów [Szczepaniec, Kulawczuk, Jurkiewicz, 2011] przedsiębiorcy z wyższym wykształceniem relatywnie częściej (na tle pozostałych grup) deklarowali: zrealizowane inwestycje w ostatnim roku, wprowadzanie innowacji, korzystanie z lokat, prowadzenie eksportu / importu [zob. tab. 2.]. Zależności te były istotne statystycznie.

Tabela 2. Wykształcenie przedsiębiorcy a zachowania gospodarcze, 2011

Zachowania gospodarcze	Wykształcenie przedsiębiorcy			χ2	V	p
	Podstawowe i zawodowe	Średnie	Wyższe
Inwestycje w ostatnim roku	36,2%	37,1%	46,1%	12,7	0,09	0,002
Wprowadzanie innowacji	20,3%	18,7%	25,3%	8,7	0,08	0,013
Korzystanie z lokat	10,1%	18,0%	24,5%	18,6	0,11	0,000
Eksport / import	2,9%	5,9%	11,0%	16,9	0,11	0,000

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych (n=1469).

Przedsiębiorcy z wyższym wykształceniem relatywnie częściej podejmowali decyzje w oparciu o własną wiedzę uzupełnioną o badania rynku (WPZ: 44,2%, WŚ: 56,3% i WW: 64,6%), a także w oparciu o modele matematyczne (WPZ: 7,2%, WŚ: 7,4% i WW: 11,1%). Osoby najsłabiej wykształcone podejmowały decyzje relatywnie częściej na zasadzie intuicji i swojego doświadczenia (WPZ: 48,6%, WŚ: 36,3% i WW: 24,3%).

Przedsiębiorcy z wyższym wykształceniem relatywnie częściej (na tle pozostałych grup) deklarowali: wzrost obrotów, wzrost zysków i brak problemów z płynnością. Rzadziej natomiast wspominali o spadku obrotów i spadku zysków [zob. tab. 3].

Tabela 3. Wykształcenie przedsiębiorcy a wyniki finansowe, 2011

Wyniki finansowe	Wykształcenie przedsiębiorcy			χ2	V	p
	Podstawowe i zawodowe	Średnie	Wyższe
Wzrost obrotów	10,9%	14,3%	19,9%	19,1	0,08	0,001
Spadek obrotów	24,6%	23,8%	16,7%
Wzrost zysków	8,0%	14,5%	18,6%	22,4	0,09	0,000
Spadek zysków	33,3%	26,0%	19,5%
Problemy z płynnością	31,9%	38,3%	27,9%	16,1	0,10	0,000

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych (n=1469).

Kariera od pucybuta do milionera to już przeszłość. Obecnie przedsiębiorcy są lepiej wykształceni niż pracownicy etatowi. W Polsce wskaźniki kapitału ludzkiego w grupie przedsiębiorców są wyższe niż w populacji generalnej. Wg badań autorów [Szczepaniec, Kulawczuk, Jurkiewicz, 2015] 55,9% przedsiębiorców miało wykształcenie wyższe, a 38,2% wykształcenie średnie. Wraz ze wzrostem skali działalności (mierzonej liczbą zatrudnionych) zwiększał się odsetek osób z wyższym wykształceniem – z 55,2% w firmach mikro, do 88,0% w firmach średnich.

Podsumowanie

Kapitał ludzki (ucieleśniony w osobie właściciela firmy) ma duży wpływ na powstanie, rozwój i powiększanie działalności przedsiębiorstw. Firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem mają lepsze wyniki finansowe (wyższe obroty i zyski), a także większą zdolność przetrwania na rynku, niż podmioty prowadzone przez osoby, które wcześniej zakończyły edukację.

Kapitał ludzki można powiększać nie tylko przez typowe kształcenie w szkołach i na uniwersytetach, ale także przez kursy i szkolenia.

Bibliografia

Becker G. (1962), Investment in human capital: a theoretical analysis, “Journal of Political Economy”, Vol. 70, 5.

Boone C., Van Witteloostuijn A. (1996), Industry Competition and Firm Human Capital, “Small Business Economics”, 8, (5).

Bosma N., van Praag M., Thurik R., de Wit G. (2004), The Value of Human and Social Capital Investments for the Business Performance of Startups, “Small Business Economics”, 23.

Cooke P., Wills D. (1999), Small Firms, Social Capital and the Enhancement of Business Performance through Innovation Programmes, “Small Business Economics”, 13, (3).

Fairlie R., Robb A. (2007), Families, Human Capital, and Small Business: Evidence from the Characteristics of Business Owners Survey, “Industrial and Labor Relations Review”, Vol. 60, No. 2, January.

Kangasharju A., Pekkala S. (2001), The Role of Education in Self-Employment Success, University of Kent, Department of Economics, “Studies in Economics”, 0116.

Gimeno, J., Folta T., Cooper A., Yoo C. (1997), Survival of the Fittest?: Entrepreneurial Human Capital and the Persistence of Underperforming Firms, “Administrative Science Quarterly”, 42, (4).

Pennings J., Lee K., Van Witteloostuijn A. (1998), Human Capital, Social Capital, and Firm Dissolution, “Academy of Management Journal”, 41, (4).

Schultz T. (1961), Investment in human capital, “American Economic Review”, Vol. 51.

Szczepaniec M., Kulawczuk P., Jurkiewicz T. (2021), Finanse behawioralne mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Jak unikać błędów w biznesie i podejmować optymalne decyzje?, Wyd. UG, Gdańsk 2021.

Autor: MS